Παιδί – πόλη: από την αποσπασματική γνώση του οικείου περιβάλλοντος στην κατάκτηση μίας πολυεπίπεδης αντίληψης του ευρύτερου αστικού χώρου- Έλενα Σταυροπούλου- Ημερίδα- «Η Πόλη Είμαστε Εμείς»

1 slide

Παιδί - πόλη: από την αποσπασματική γνώση του οικείου περιβάλλοντος στην κατάκτηση μίας πολυεπίπεδης αντίληψης του ευρύτερου αστικού χώρου

Η αντίληψη του αστικού χώρου στα παιδιά

2 slide

Η αντιληπτική ικανότητα της αίσθησης του χώρου στα παιδιά προηγείται της αίσθησης του χρόνου, που αναπτύσσεται στην ηλικία των 4-5 ετών. Αυθόρμητα τα παιδιά, από πολύ μικρή ηλικία, αρχίζουν να αντιλαμβάνονται και να αποκτούν μία οικειότητα με διαφορετικής κλίμακας χώρους, ξεκινώντας από τον πυρήνα της κατοικίας τους και του οικογενειακού περιβάλλοντος και αναγνωρίζοντας σταδιακά χώρους εκτός σπιτιού που είναι διαμορφωμένοι ειδικά για εκείνα.

3 & 4 slide

Μία πρώτη μορφή εμπειρίας κοινωνικού περιβάλλοντος αποτελούν οι χώροι παιχνιδιού, οι χώροι φύλαξης και ο χώρος του νηπιαγωγείου. Ο άμεσος δημόσιος χώρος αποτελεί τη γειτονιά που γίνεται αντιληπτή ως ο έξω κόσμος πέρα από το δικό τους μικρόκοσμο. Οι πρώτοι αυτοί προορισμοί γίνονται σταδιακά οι οικείοι τόποι αναφοράς για το παιδί σε σχέση με το δικό του ιδιωτικό χώρο, ενώ οι διαδρομές, οι πορείες από και προς τον ιδιωτικό του χώρο αποτελούν τα συνδετικά στοιχεία του μικρού του κόσμου και γίνονται αντικείμενο εξερεύνησης στη διάρκεια της καθημερινότητάς του εμπλουτίζοντας τις εμπειρίες του παιδιού με παραστάσεις ενός εξωτερικού κόσμου που κινείται παράλληλα με τον δικό του.

Ο κάθε χώρος αποτελεί μία αδιαμφισβήτητη αντικειμενική πραγματικότητα ενώ ταυτόχρονα εκφράζει μία συναισθηματική διάσταση που εξαρτάται από τον τρόπο διάδρασης και τη σχέση που αναπτύσσεται μαζί του, μπορεί να γίνεται αντιληπτός ως φιλικός ενώ είναι εχθρικός και απόμακρος, μπορεί να φαντάζει μεγάλος ενώ είναι περιορισμένος, όμορφος ενώ είναι αντικειμενικά αδιάφορος. Γι αυτό άλλωστε η ζώνη της γειτονιάς μπορεί να δημιουργήσει τόσο στο παιδί όσο στους γονείς μία υποκειμενική αίσθηση ασφάλειας της αναγνωρίσιμης ζώνης.

5 slide

Μετά την κατάκτηση της αίσθησης του χώρου στην περιοχή που κινείται καθημερινά το παιδί, μεγαλώνοντας το ζητούμενο είναι, πάντοτε βέβαια με αναφορά τον ιδιωτικό χώρο του παιδιού, να προσεγγίσει και να επεκτείνει τις αναγνωρίσιμες περιοχές του ανακαλύπτοντας το ευρύτερο χώρο της πόλης, προκειμένου να γίνει σταδιακά κατανοητή η συνύπαρξη τόσο των κλιμάκων, όσο και των επιπέδων και της ποικιλίας των δραστηριοτήτων που συνυπάρχουν, αλλά και το ότι η πόλη αποτελείται από μία πληθώρα αντίστοιχων μικρόκοσμων- όπως είναι η γειτονιά του κάθε παιδιού και που τη συνθέτουν στο σύνολό της.

Πολυεπίπεδη αντίληψη του αστικού χώρου

Το συγκεκριμένο κάθε φορά πολιτισμικό-ιστορικό πλαίσιο, σε συνδυασμό με το ίδιο το άτομο, επηρεάζει τη γνωστική του ανάπτυξη, δηλαδή η εμπειρία και η μάθηση, οδηγούν στην εξέλιξη σύμφωνα με την θεωρία του πολιτισμικού πλαισίου της αναπτυξιακής ψυχολογίας. Η θεωρία αυτή θα πρέπει να ειδωθεί υπό ένα πρίσμα συμπληρωματικό και όχι ανταγωνιστικό της θεωρίας της γνωστικής ανάπτυξης του Jean Piaget που υποστηρίζει την αλληλοεπίδραση του ατόμου με το περιβάλλον του αλλά δίνοντας έμφαση στο γεγονός ότι οι εμπειρίες αφομοιώνονται ανάλογα με το επίπεδο της βιολογικής ανάπτυξης και ιδιαίτερα της ψυχοσυναισθηματικής ωρίμανσης του ατόμου.

Και οι δύο παραπάνω θεωρίες υποστηρίζουν την αλληλοεπίδραση ατόμου και περιβάλλοντος με ειδοποιό διαφορά τη μετατόπιση του κέντρου βάρους προς τη μία ή την άλλη πλευρά: τα παιδιά αναπτύσσουν ικανότητες οι οποίες συνδέονται με το περιεχόμενο και τη δομή των γεγονότων στα οποία συμμετέχουν.

Δηλαδή η δυνατότητα πρόσληψης και αφομοίωσης ερεθισμάτων που προέρχονται από την εξωτερική πραγματικότητα ποικίλει ανάλογα με τη ηλικιακή, την συναισθηματική και ψυχολογική ωριμότητα του παιδιού, ενώ ταυτόχρονα και η εξέλιξη της προσωπικότητάς του επηρεάζεται από την ποσότητα και την ποιότητα των ερεθισμάτων που δέχεται.

Ορμώμενοι από αυτές, και όχι μόνο, τις θεωρίες προτείνουμε να συσταθεί ένα διαδραστικό και εκπαιδευτικό σύστημα που θα δημιουργήσει το πλαίσιο μέσα στο οποίο θα επιτευχθεί η μετάβαση, από την αυθόρμητη και κατακερματισμένη γνώση της οικείας και άμεσης περιοχής, που αποτελεί τον πυρήνα των δραστηριοτήτων του παιδιού, στην ανακάλυψη της πολυπλοκότητας και των ποικίλων πολιτιστικών διαστάσεων της πόλης.

Η ανάγκη μίας πιο σφαιρικής σύλληψης του αστικού και ευρύτερου οικιστικού περιβάλλοντος θα επιτρέψει την ανάπτυξη καταρχήν της αίσθησης του προσανατολισμού στην πόλη, θα οδηγήσει στην αναγνώριση και αφομοίωση των διάφορων στοιχείων της καθώς και στην κατάκτηση μίας πολυεπίπεδης και συνεκτικής αντίληψης του αστικού χώρου.

slide 6

Στο σημείο αυτό θα πρέπει να τονιστεί η δυαδικότητα της έννοιας της πόλης: από τη μία γίνεται αναφορά στην πόλη ως σύνολο του δομημένου και του φυσικού περιβάλλοντος και από την άλλη η πόλη πρέπει να ειδωθεί ως ένας ιστός η ταυτότητα του οποίου προσδιορίζεται σε πολύ μεγάλο βαθμό από τον ανθρώπινο παράγοντα.

Η κατανόηση του συνόλου μέσα από επιμέρους εμπειρικές προσεγγίσεις με τα υποσύνολα της πόλης θα συμβάλλει στο μέτρο του εφικτού και θα ενισχύσει τη σχέση μεταξύ της νοητικής και συναισθηματικής ανάπτυξης του παιδιού και του εξωτερικού περιβάλλοντος.

Στόχος του εγχειρήματος

Στόχος του εγχειρήματος είναι να υποστηρίξει και να κατευθύνει το παιδί στην αποκωδικοποίηση και στην αναγνώριση των στοιχείων εκείνων της πόλης που είναι ασαφή ή μη εμφανώς οριοθετημένα ή επικαλύπτουν το ένα το άλλο προκειμένου να επιτύχει την οικειοποίηση της έννοιας της πόλης. Η επανασύνθεση των στοιχείων της, αλλά και των συναισθημάτων που η πόλη του δημιουργεί , μετά την διάσπασή τους σε επιμέρους υποενότητες προκειμένου να απομονωθούν, να καταγραφούν και να αναλυθούν τα επιμέρους στοιχεία της, θα μετατρέψει το χώρο της πόλης σε προσβάσιμο, οικείο ή έστω αναγνώσιμο.

slide 7

Ως παράμετροι ανάλυσης της πόλης προς εξερεύνηση, προτείνονται ενδεικτικά: