Ευχαριστούμε πολύ την κα. Ρωμαλέα Ντρέγκα που απάντησε στις ερωτήσεις των παιδιών.
1. Τι μπορεί να κάνει ένα παιδί, όταν μέσα στο σπίτι του, στη γειτονιά του, στο σχολείο του παραβιάζονται βασικά δικαιώματά του; Όταν διαπιστώνει να παραβιάζονται δικαιώματα άλλων παιδιών;
Όταν νιώσεις ότι παραβιάζονται τα δικαιώματα σου ή κάποιου άλλου παιδιού μπορείς να ζητήσεις βοήθεια είτε για να σταματήσει αυτό που συμβαίνει είτε για να μην ξαναγίνει στο μέλλον. Ένα πρώτο βήμα είναι να μιλήσεις σε έναν ενήλικα
που εμπιστεύεσαι, όπως στον έναν ή και τους δύο γονείς σου, στη δασκάλα ή τη διευθύντρια του σχολείου. Δε χρειάζεται να είναι βέβαιο ότι κάποιο δικαίωμα παραβιάστηκε, μπορείς να εκφράσεις ακόμη και τις ανησυχίες σου.
Μπορείς να ζητήσεις βοήθεια και τηλεφωνικά, καλώντας στο 1056, τη γραμμή για τα Παιδιά SOS του Χαμόγελου του Παιδιού, στο 800 11 32000, τη γραμμή του Συνηγόρου του Παιδιού, στο 2132128888 και το 6942773030 μέσω Whatsapp ή Viber, τη γραμμή του Εθνικού Μηχανισμού για τα ασυνόδευτα Παιδιά ή στο 100για την ελληνική αστυνομία.
Μπορείς, επίσης, να ενημερώνεσαι για τα δικαιώματά σου ώστε να καταλαβαίνεις καλύτερα πότε αυτά παραβιάζονται. Το πιο σημαντικό νομικό κείμενο για τα δικαιώματα του παιδιού είναι η Σύμβαση για τα Δικαιώματα του Παιδιού. Με απλά λόγια μπορείς να τη βρεις εδώ: https://ddp.gr/ta-dikaiomata-tou-paidiou/ .
2. Προβλέπει ο νόμος τιμωρία για τους μεγάλους που παραβιάζουν τα δικαιώματά μας;
Ασφαλώς! Η προστασία των δικαιωμάτων των παιδιών είναι πολύ σημαντική και η νομοθεσία προβλέπει τιμωρίες για τους ενήλικες που παραβιάζουν αυτά τα δικαιώματα. Η Σύμβαση για τα Δικαιώματα του Παιδιού των Ηνωμένων Εθνών είναι ένα διεθνές νομικό κείμενο που λέει ποια είναι τα δικαιώματα των παιδιών και ποιες είναι οι υποχρεώσεις των κρατών για να τα προστατεύσουν. Η Ελλάδα έχει ενσωματώσει στους νόμους της όσα αναφέρει η Σύμβαση. Στους νόμους αυτούς προβλέπεται ποια θα είναι η τιμωρία των μεγάλων όταν παραβιάζουν τα δικαιώματα των παιδιών. Η τιμωρία λέγεται ποινή. Οι ποινές δεν είναι όλες ίδιες. Η ποινή εξαρτάται από το πόσο σοβαρή
ήταν η παραβίαση.
Βέβαια, η εφαρμογή του νόμου στην πράξη δεν είναι απλή. Χρειάζεται πολύ καλή συνεργασία μεταξύ των δικαστών, της αστυνομίας και των αρχών προστασίας των παιδιών.
Παράλληλα, εκτός από την τιμωρία είναι σημαντική και η πρόληψη. Γι’ αυτό χρειάζεται εκπαίδευση μικρών και μεγάλων σχετικά με τα δικαιώματα των παιδιών.
3. Τα παιδιά των προσφύγων και των μεταναστών που αλλάζουν τόπο έχουν δικαίωμα στο όνομα και την εθνικότητα; Τι γίνεται αν η μαμά τους τα γεννήσει κάπου στον δρόμο; Σε μια βάρκα;
Κάθε παιδί, χωρίς καμία εξαίρεση, έχει δικαίωμα στο όνομα και την ιθαγένεια. Το προβλέπει και η Σύμβαση για τα Δικαιώματα του Παιδιού που λέγαμε παραπάνω. Αυτό σημαίνει, ότι κάθε παιδί με τη γέννησή του έχει δικαίωμα να γραφτεί στο ληξιαρχείο και να έχει όνομα, επώνυμο και ιθαγένεια, δηλαδή να ανήκει σε μια χώρα.
Ας ξεχωρίσουμε τί είναι εθνικότητα και τί ιθαγένεια, καθώς πρόκειται για δύο διαφορετικά πράγματα. Η εθνικότητα βασίζεται στη σχέση ενός ανθρώπου με τον πολιτισμό και τις αξίες ή τα έθιμα του τόπου απ’ όπου προέρχεται η οικογένειά του. Η ιθαγένεια είναι μια πιο νομική έννοια και χρησιμοποιείται για να δηλώσει ότι κάποιος είναι πολίτης μιας χώρας, δηλαδή ότι υπακούει στους νόμους και τους κανόνες της.
Μάλιστα, βγάζει και διαβατήριο από αυτήν τη χώρα.
Ένα παιδί με το που γεννιέται αποκτά την ιθαγένεια των γονιών του ή της χώρας όπου γεννήθηκε. Υπάρχει κι η περίπτωση, κάποιος αργότερα στη ζωή του να αποκτήσει νέα ιθαγένεια, οπότε θα θεωρείται πολίτης αυτής της χώρας. Δυστυχώς, υπάρχουν κι άνθρωποι που είναι ανιθαγενείς, δηλαδή δεν έχουν καμία ιθαγένεια. Αυτό συμβαίνει συνήθως για πολιτικούς ή οικονομικούς λόγους.
Τα παιδιά των προσφύγων και μεταναστών που γεννιούνται στην Ελλάδα, στο νοσοκομείο, στον δρόμο ή σε μια βάρκα, δεν αποκτούν την ελληνική ιθαγένεια, αλλά την ιθαγένεια των γονιών τους. Αν τελικά μείνουν για πολλά χρόνια εδώ και εφόσον πληρούνται συγκεκριμένες προϋποθέσεις μπορεί να αποκτήσουν την ελληνική ιθαγένεια και να πολιτογραφηθούν Έλληνες πολίτες.
4. Τα παιδιά που είναι πρόσφυγες σε μια χώρα, έχουν δικαιώματα; Κανονικά πρέπει να έχουν τα ίδια δικαιώματα με τα παιδιά του τόπου που φτάνουν, όμως εμείς διαπιστώσαμε ότι η πραγματικότητα είναι διαφορετική. Ποιος προστατεύει τα δικαιώματά τους; Τιμωρούνται αυτοί που δεν τα τηρούν;
Τα παιδιά πρόσφυγες έχουν τα ίδια βασικά δικαιώματα με τα παιδιά της χώρας όπου βρίσκονται, όπως προβλέπεται στη Σύμβαση για τα Δικαιώματα του Παιδιού. Αυτό σημαίνει ότι τα παιδιά πρόσφυγες έχουν δικαίωμα στη ζωή, την υγεία, την εκπαίδευση, την προστασία από κακομεταχείριση και εκμετάλλευση, καθώς και το δικαίωμα να εκφράζουν τις απόψεις τους.
Ωστόσο, η πραγματικότητα διαφέρει ανάλογα με τη χώρα και τις συνθήκες υποδοχής. Ας δώσουμε μερικά παραδείγματα:
– Πολλά παιδιά πρόσφυγες αντιμετωπίζουν δυσκολίες στην πρόσβαση στην εκπαίδευση λόγω της γλώσσας και σε ορισμένες περιπτώσεις μπορεί να μείνουν εκτός σχολείου.
– Τα παιδιά πρόσφυγες που είναι χωρίς τους γονείς τους κινδυνεύουν να πέσουν θύματα εκμετάλλευσης.
– Η πρόσβαση σε γιατρούς και νοσοκομεία μπορεί να είναι περιορισμένη για τα παιδιά πρόσφυγες, πράγμα που μπορεί να τους εκθέτει σε κινδύνους για την υγεία τους.
– Συχνά, τα παιδιά πρόσφυγες ζουν σε επισφαλείς συνθήκες, όπως σε καμπ, όπου οι συνθήκες μπορεί να μην είναι κατάλληλες για αυτά.
Τη μεγάλη ευθύνη για την προστασία των δικαιωμάτων των παιδιών προσφύγων την έχουν οι κυβερνήσεις των χωρών όπου βρίσκονται. Στην Ελλάδα, όταν παραβιάζονται τα δικαιώματα των παιδιών προσφύγων, μπορούν να ζητήσουν βοήθεια από το Συνήγορο του Παιδιού ή τον Εθνικό Μηχανισμό για τα ασυνόδευτα Παιδιά.
Όσοι παραβιάζουν τα δικαιώματα των παιδιών προσφύγων θα πρέπει να τιμωρούνται. Δυστυχώς, συχνά οι παραβιάσεις γίνονται από όσους οφείλουν να τα προστατεύουν.
Για την προστασία των δικαιωμάτων τους χρειάζεται συνεργασία ανάμεσα στην κυβέρνηση, τους διεθνείς οργανισμούς, τις μη κυβερνητικές οργανώσεις αλλά και την κοινωνία γενικά. Είναι, επίσης, σημαντικό τα παιδιά πρόσφυγες να έχουν την ευκαιρία να εκφράζουν τις ανησυχίες και τις ανάγκες τους και να συμμετέχουν στις διαδικασίες που τα αφορούν.
5. Υπάρχουν δικηγόροι για τα παιδιά; Έχουν δικαίωμα τα παιδιά να έχουν τον δικό τους δικηγόρο;
Τα παιδιά έχουν το δικαίωμα να εκφράζουν τις απόψεις τους και να ακούγονται σε θέματα που τους αφορούν ανάλογα με την ηλικία και την ωριμότητά τους, όπως λέει κι η Σύμβαση για τα Δικαιώματα του Παιδιού. Αυτό σημαίνει ότι έχουν το δικαίωμα να έχουν άποψη σχετικά με τον δικηγόρο που θα τους εκπροσωπεί.
Στην πράξη, στην Ελλάδα τα παιδιά συνήθως έχουν τον δικηγόρο που έχουν επιλέξει οι γονείς τους. Όταν οι γονείς δεν έχουν αρκετά χρήματα, μπορούν να ζητήσουν να τους δώσει το δικαστήριο δωρεάν δικηγόρο.
Σε κάποιες περιπτώσεις, τα δικαιώματα των παιδιών παραβιάζονται από τους ίδιους τους γονείς τους ή εκείνους που τα φροντίζουν. Άλλες φορές τα παιδιά είναι ασυνόδευτα, δηλαδή οι γονείς τους είναι σε μια χώρα κι εκείνα είναι μόνα τους εδώ. Τότε, τον δικηγόρο τους τον επιλέγει ο Εισαγγελέας Ανηλίκων. Η δουλειά του Εισαγγελέα Ανηλίκων είναι να προστατεύει τα παιδιά και τα δικαιώματά τους.
Επίσης, παιδιά να θυμάστε ότι υπάρχει κι ο Συνήγορος του Παιδιού (τηλ: 800 11 32000) που προσπαθεί να υπερασπιστεί τα δικαιώματα των παιδιών όταν αυτά παραβιάζονται.
Στο σημείο αυτό να πούμε ότι δεν υπάρχουν δικηγόροι ειδικά για τα παιδιά. Αλλά, επειδή στη σημερινή εποχή η προστασία των δικαιωμάτων των παιδιών είναι πάρα πολύ σημαντική, ολοένα και πιο πολλοί δικηγόροι ειδικεύονται στην παιδική προστασία, ώστε να καταλαβαίνουν καλύτερα τις ιδιαίτερες ανάγκες των παιδιών και τη σημασία της προστασίας των δικαιωμάτων τους. Επίσης έχουμε καταλάβει ότι είναι πολύτιμη η συνεργασία με άλλους επαγγελματίες, όπως κοινωνικούς λειτουργούς και ψυχολόγους, για να εξασφαλίσουμε όλοι μαζί ότι τα παιδιά λαμβάνουν τη βέλτιστη προστασία κατά τη διάρκεια των νομικών διαδικασιών.
6. Τα παιδιά έχουν δικαίωμα αν τελειώσει ο πόλεμος στην χώρα τους και δεν θελήσουν να γυρίσουν πίσω γιατί έχουν κάνει καινούριους φίλους και έχουν φτιάξει τη ζωή τους εδώ, ενώ στη χώρα τους έχουν όλα καταστραφεί και δεν έχουν τίποτα, μπορούν να μείνουν στη χώρα μας για πάντα;
Τα παιδιά που προέρχονται από χώρα που βρίσκεται σε πόλεμο και εκείνα που φοβούνται διώξεις λόγω φυλής, θρησκείας, εθνικότητας, κοινωνικής ομάδας ή πολιτικών πεποιθήσεων αναγνωρίζονται πρόσφυγες στην Ελλάδα. Τα παιδιά πρόσφυγες παίρνουν άδεια διαμονής στην Ελλάδα για τρία χρόνια. Μόλις περάσουν τα τρία χρόνια, η άδεια διαμονής τους μπορεί να ανανεωθεί για άλλα τρία χρόνια.
Μάλιστα, όσο διαρκεί ο κίνδυνος, τα παιδιά δεν επιστρέφονται στη χώρα τους.
Πλέον, υπάρχει ένας νόμος στην Ελλάδα που λέει ότι όταν ένα παιδί φτάσει στην Ελλάδα και πάει στο σχολείο για τρία χρόνια μέχρι να κλείσει τα 23 μπορεί να πάρει άδεια διαμονής για 10 χρόνια.
Επίσης, αν ένα παιδί μείνει πολλά χρόνια στην Ελλάδα, δώσει κάποιες εξετάσεις και ό,τι άλλο χρειάζεται από το νόμο μπορεί να αποκτήσει την ελληνική ιθαγένεια και να συνεχίσει να μένει στην Ελλάδα επ’ αόριστο όπως και οι Έλληνες πολίτες.
Είναι, ωστόσο, σημαντικό να έχουμε κατά νου ότι η μόνιμη διαμονή στην Ελλάδα δεν είναι απλή υπόθεση. Υπάρχουν νομικοί και πρακτικοί περιορισμοί που επηρεάζουν την απόφαση της Ελλάδας να επιτρέψει σε πρόσφυγες και αιτούντες άσυλο να μείνουν για πάντα εδώ. Σε κάθε περίπτωση, θα πρέπει πάντα να προστατεύονται τα δικαιώματα των παιδιών προσφύγων.
7. Πώς μπορούν να προστατευτούν τα παιδιά που έχουν κακοποιηθεί;
Ας ξεκινήσουμε με ότι θα πρέπει να προσπαθούμε συνεχώς ώστε να σταματήσει, αν όχι να μειωθεί, η παιδική κακοποίηση.
Για αρχή, σε περίπτωση που ένα παιδί είναι θύμα κακοποίησης, το πιο σημαντικό είναι να βρει τη δύναμη να εμπιστευτεί κάποιον να μιλήσει γι’ αυτό και να ζητήσει βοήθεια. Αν η κακοποίηση έγινε από το οικογενειακό περιβάλλον, τότε το παιδί απομακρύνεται από εκεί προκειμένου να είναι ασφαλές και μεταφέρεται προσωρινά σε ένα ίδρυμα ή σε νοσοκομείο. Εκεί, κάνει συναντήσεις με κοινωνικό λειτουργό και ψυχολόγο που έχουν εμπειρία σε τέτοιες υποθέσεις.
Εκτός από την ψυχολογική υποστήριξη, είναι σημαντικό το παιδί να ενημερωθεί σχετικά με τα δικαιώματά του από δικηγόρο εξειδικευμένο σε θέματα παιδικής προστασίας. Σε όλο αυτό, το παιδί έχει σύμμαχό του τον Εισαγγελέα Ανηλίκων που, όπως είπαμε και παραπάνω, η δουλειά του είναι να προστατεύει τα παιδιά και τα δικαιώματά τους.
Παράλληλα, η αστυνομία πρέπει να ερευνήσει προσεκτικά τι έχει συμβεί προκειμένου να τιμωρηθεί ο υπεύθυνος της κακοποίησης. Το παιδί χρειάζεται να δώσει κατάθεση σχετικά με ό,τι συνέβη. Η ποινική διαδικασία καθυστερεί πολύ και ένα παιδί-θύμα κακοποίησης χρειάζεται να αναφέρει πολλές φορές την άσχημη εμπειρία του. Πρόσφατα φτιάχτηκαν τα «Σπίτια του Παιδιού» που είναι χώροι, ειδικά διαμορφωμένοι και φιλικοί για τα παιδιά, όπου ένα παιδί μπορεί να μιλήσει μια φορά για ό,τι του συνέβη σε εκπαιδευμένους επαγγελματίες ώστε να μη χρειάζεται να επαναλαμβάνει την ιστορία του και να ξαναπληγώνεται κάθε φορά που μιλά γι’ αυτό.
8. Πόσο πραγματικά λαμβάνεται υπόψη η γνώμη των παιδιών;
Ακούμε καμιά φορά ένα πολύ μικρό παιδί να λέει κάτι και μας εκπλήσσει γιατί συχνά εμείς οι μεγάλοι ξεχνάμε ότι όλα τα παιδιά έχουν πολλά και ενδιαφέροντα πράγματα να πουν για όσα τα αφορούν ανάλογα και με την ηλικία και την ωριμότητά τους.
Η Σύμβαση για τα Δικαιώματα του Παιδιού προβλέπει το δικαίωμα του παιδιού να εκφράζει την άποψή του σε θέματα που το αφορούν και γι’ αυτό τα κράτη πρέπει να παίρνουν τα αναγκαία μέτρα για να το προστατεύουν.
Βέβαια, η θεωρία από την πράξη διαφέρει. Σε κάθε χώρα ισχύουν διαφορετικά πράγματα σχετικά με το δικαίωμα των παιδιών να εκφράζουν την άποψή τους. Για παράδειγμα, γίνεται προσπάθεια ώστε η γνώμη των παιδιών να λαμβάνεται υπόψη σε διαδικασίες στα δικαστήρια.
Φυσικά, δεν αρκεί τα παιδιά να λένε την άποψή τους. Οι μεγάλοι θα πρέπει την ακούν με σοβαρότητα και να την ενσωματώνουν στις αποφάσεις και τις πολιτικές που αφορούν τα παιδιά. Χρειάζεται, επίσης, οι μεγάλοι και κυρίως όσοι αποφασίζουν τους νόμους να
τους φτιάχνουν με τέτοιο τρόπο ώστε να δίνεται η δυνατότητα στα παιδιά να συμμετέχουν πιο πολύ στην κοινωνία και σε όσα τα επηρεάζουν. Είναι, τέλος, σημαντικό να θυμίζουμε συνεχώς σε σας τα παιδιά πόσο σπουδαία είναι όσα έχετε να πείτε και πόσο πολύ θέλουμε να σας ακούμε!
9. Όταν ήσασταν παιδί είχατε νοιώσει να σας αδικούν; Αν ναι, θα θέλατε να μας πείτε μια περίπτωση;
Όταν ήμουν στην 6η δημοτικού, στο φροντιστήριο αγγλικών που πήγαινα κάναμε κάθε μέρα αγγλικά, 7 μέρες τη βδομάδα, για να προετοιμαστούμε για το lower. Θυμάμαι ότι οι συμμαθήτριες μου συναντιόντουσαν απέναντι από το σπίτι μας, στο προαύλιο της εκκλησίας για να παίξουν, ενώ εγώ έπρεπε να διαβάσω για το μάθημα. Ένιωθα ότι ήταν πολύ άδικο. Τότε, δεν μπορούσα να το πως με λέξεις ότι
στερούμαι τον ελεύθερο χρόνο και το παιχνίδι!
