Ευχαριστούμε πολύ την κα. Αναστασία Καρκούλια που απάντησε στις ερωτήσεις των παιδιών.
1. Τι μπορεί να κάνει ένα παιδί, όταν μέσα στο σπίτι του, στη γειτονιά του, στο σχολείο του παραβιάζονται βασικά δικαιώματά του; Όταν διαπιστώνει να παραβιάζονται δικαιώματα άλλων παιδιών;
Ας αρχίσουμε με μια μικρή επισήμανση, που πολλές φορές την ξεχνάμε: «Τα παιδιά είναι άνθρωποι, φορείς δικαιωμάτων και υποχρεώσεων Μάλιστα το γεγονός ότι τα παιδιά είναι πιο μικρόσωμα δε τα καθιστά μικρότερους ανθρώπους με μικρότερα δικαιώματα» (Γιάνους Κόρτσακ).
Τα παιδιά προστατεύονται όχι μόνο από όλους τους νόμους που προστατεύουν τους ενήλικες, αλλά έχουν στη διάθεση τους ακόμη μια πανίσχυρη ασπίδα, τη Σύμβαση για τα Δικαιώματα του Παιδιού. Η Σύμβαση αυτή είναι ένα κείμενο που αναφέρει με αναλυτικό τρόπο ποια είναι τα δικαιώματα κάθε παιδιού ανεξαρτήτως εθνικής και εθνοτικής καταγωγής, φύλου, χρώματος, θρησκείας, γλώσσας και πολιτικών πεποιθήσεων.
Όταν ένα παιδί αισθάνεται ότι παραβιάζεται κάποιο δικαίωμα του είτε μέσα στο σπίτι του, είτε στη γειτονιά του, είτε στο σχολείο του, είτε σε κάποια εξωσχολική δραστηριότητα που συμμετέχει θα πρέπει άμεσα να μιλήσει με ενήλικα που εμπιστεύεται (π.χ. γονέα, δάσκαλο, ψυχολόγο ή κοινωνικό λειτουργό του σχολείου κτλ.). Αν ένα παιδί δεν εμπιστεύεται κανέναν ενήλικα στο περιβάλλον του μπορεί να επικοινωνήσει με μια υπηρεσία του κράτους που ονομάζεται «Συνήγορος του Παιδιού». Κάθε παιδί μπορεί να καλέσει δωρεάν στο τηλέφωνο 800.11.32000 και να μιλήσει γι’ αυτό που του συμβαίνει. Η γραμμή αυτή είναι μόνο για παιδιά. Αν ένα παιδί έχει φύγει από τη χώρα καταγωγής του και ζει μόνο του στην Ελλάδα, μπορεί να ζητήσει, στη μητρική του γλώσσα, βοήθεια από τον Εθνικό Μηχανισμό για τα Ασυνόδευτα Παιδιά και παιδιά σε ευάλωτη θέση στα τηλέφωνα 2132128888 και 6942773030 μέσω Whatsapp ή Viber.
2. Προβλέπει ο νόμος τιμωρία για τους μεγάλους που παραβιάζουν τα δικαιώματά μας;
Ο νόμος προβλέπει τιμωρία για όλους τους ανθρώπους που παραβιάζουν τα δικαιώματα άλλων ανθρώπων και δη των παιδιών. Μάλιστα, ο νόμος είναι ακόμη πιο σκληρός όταν ένας ενήλικας παραβιάζει τα δικαιώματα ενός παιδιού. Τα παιδιά προστατεύονται όχι μόνο από όλους τους νόμους που προστατεύουν τους ενήλικες, αλλά έχουν ακόμη μια πανίσχυρη ασπίδα τη «Σύμβαση για τα Δικαιώματα του Παιδιού». Η Σύμβαση αυτή είναι ένα κείμενο που αναφέρει με αναλυτικό τρόπο ποια είναι τα δικαιώματα κάθε παιδιού ανεξαρτήτως εθνικής και εθνοτικής καταγωγής, φύλου, χρώματος , θρησκείας, γλώσσας και πολιτικών πεποιθήσεων.
Υπάρχουν λοιπόν νόμοι που προστατεύουν τα παιδιά, αλλά για να φτάσουμε στην τιμωρία ενός ενήλικα που παραβιάζει τα δικαιώματα ενός παιδιού θα πρέπει το παιδί να γνωρίζει ότι έχει δύναμη, έχει δικαιώματα που κανείς δεν μπορεί να παραβιάζει, έχει δικαίωμα να μιλήσει γι’ αυτό και να ζητήσει την τιμωρία του παραβάτη. Το πιο σημαντικό λοιπόν βήμα για την τιμωρία του παραβάτη ενήλικα είναι να μιλήσει το παιδί γι’ αυτό που του συμβαίνει.
3. Τα παιδιά των προσφύγων και των μεταναστών που αλλάζουν τόπο έχουν δικαίωμα στο όνομα και την εθνικότητα; Τι γίνεται αν η μαμά τους τα γεννήσει κάπου στον δρόμο; Σε μια βάρκα;
Η Σύμβαση για τα Δικαιώματα του Παιδιού, προβλέπει ότι κάθε παιδί έχει δικαίωμα στο όνομα και την εθνικότητα (ιθαγένεια).
Ανεξαρτήτως του που θα γεννηθεί ένα παιδί (βάρκα, δρόμος, σκηνή , σπίτι , νοσοκομείο κτλ) έχει το δικαίωμα να αποκτήσει όνομα. Οι γονείς του έχουν το δικαίωμα και την υποχρέωση, αμέσως μόλις γεννηθεί, να πάνε σε μια κρατική υπηρεσία που ονομάζεται «Ληξιαρχείο» και να ενημερώσουν το κράτος ποιο όνομα θέλουν να δώσουν στο μωρό τους.
Κάθε παιδί έχει δικαίωμα και στην εθνικότητα (ιθαγένεια), ωστόσο η απόκτηση της είναι λίγο πιο σύνθετη από την απόκτηση ονόματος. Πιο συγκεκριμένα, κάθε κράτος αποφασίζει τα κριτήρια με τα οποία κάποιος/α αποκτά και χάνει την ιθαγένειά του. Με τη γέννηση του ένα παιδί αποκτά είτε την ιθαγένεια των γονέων/γονέα του είτε την ιθαγένεια του κράτους στο οποίο ζει. Στην Ελλάδα για να αποκτήσει κάποιος την ελληνική ιθαγένεια πρέπει να έχει Έλληνες γονείς/γονέα, ωστόσο υπάρχουν και περιπτώσεις όπου κάποιος αποκτά την ελληνική ιθαγένεια επειδή φοίτησε στο ελληνικό σχολείο.
4. Τα παιδιά που είναι πρόσφυγες σε μια χώρα, έχουν δικαιώματα; Κανονικά πρέπει να έχουν τα ίδια δικαιώματα με τα παιδιά του τόπου που φτάνουν, όμως εμείς διαπιστώσαμε ότι η πραγματικότητα είναι διαφορετική. Ποιος προστατεύει τα δικαιώματά τους; Τιμωρούνται αυτοί που δεν τα τηρούν;
Τα παιδιά πρόσφυγες προστατεύονται από δύο πολύ σημαντικά κείμενα, τη Σύμβαση της Γενεύης που εξηγεί ποιος είναι πρόσφυγας και φυσικά από τη Σύμβαση για τα Δικαιώματα του Παιδιού. Σύμφωνα με το νόμο τα παιδιά πρόσφυγες έχουν τα ίδια δικαιώματα με τα παιδιά του τόπου που φτάνουν πχ δικαίωμα στην εκπαίδευση, δικαίωμα στην υγεία, δικαίωμα στο παιχνίδι και τον ελεύθερο χρόνο, δικαίωμα για ελευθερία στη σκέψη και στη θρησκεία κτλ.
Δυστυχώς, κάποιες φορές η πραγματικότητα είναι διαφορετική και τα παιδιά πρόσφυγες «μοιάζει» να έχουν λιγότερα δικαιώματα είτε επειδή κάποιοι κρατικοί υπάλληλοι αυθαίρετα εμποδίζουν την πρόσβαση των παιδιών προσφύγων στα δικαιώματα τους, πχ εμποδίζουν την εγγραφή τους στο σχολείο, στο ληξιαρχείο, προβαίνουν σε διακριτική μεταχείριση σε βάρος τους κτλ., είτε επειδή το κράτος δεν διαθέτει ακόμη τις κατάλληλες δομές και τα καταλληλά εργαλεία για την ουσιαστική ένταξη και προστασία τους. Συνήθως αυτός που παραβιάζει τα δικαιώματα των παιδιών προσφύγων είναι το ίδιο το κράτος γι’ αυτό αρμόδια υπηρεσία να παρέμβει είναι μια κρατική υπηρεσία που ονομάζεται «Συνήγορος του Παιδιού» και αποστολή της είναι η προστασία όλων των παιδιών που ζουν στην Ελλάδα. Όταν ο παραβάτης είναι κρατική υπηρεσία, τότε θα πρέπει το ίδιο το κράτος να λάβει τα κατάλληλα μέτρα ώστε να διασφαλιστεί ότι το σύνολο των υπηρεσιών του γνωρίζει και σέβεται τα δικαιώματα των παιδιών ανεξαρτήτως εθνικής και εθνοτικής καταγωγής, φύλου, χρώματος , θρησκείας, γλώσσας και καμία παρέκκλιση από αυτά δεν είναι ανεκτή.
5. Υπάρχουν δικηγόροι για τα παιδιά; Έχουν δικαίωμα τα παιδιά να έχουν τον δικό τους δικηγόρο;
Στη χώρα μας μόλις τα τελευταία χρόνια έγινε κατανοητή η ανάγκη ύπαρξης δικηγόρων με εξειδίκευση στα δικαιώματα των παιδιών , δικηγόρων που διαθέτουν ουσιαστική κατάρτιση στην προστασία και την υπεράσπιση των παιδιών . Η προστασία ενός παιδιού απαιτεί διεπιστημονική προσέγγιση και στενή συνεργασία διαφορετικών ειδικοτήτων όπως κοινωνικού λειτουργού, ψυχολόγου και δικηγόρου ώστε να μπορεί να προσδιοριστεί το βέλτιστο συμφέρον ενός παιδιού σε κάθε διαδικασία που το αφορά. Στην Ελλάδα αυτού του είδους η προσέγγιση λαμβάνει κατά κύριο λόγο χώρα μόνο, κάποιες φορές, σε υποθέσεις κακοποίησης ανηλίκων και στις υποθέσεις ασυνόδευτων ανηλίκων που φιλοξενούνται σε Δομές Φιλοξενίας .
Στις περισσότερες περιπτώσεις, όταν ένα παιδί είναι θύμα, ή θύτης, εκπροσωπείται είτε από δικηγόρο που θα επιλέξουν οι γονείς του είτε από δικηγόρο που θα τους παράσχει δωρεάν το Κράτος, δεν επιλέγει μόνο του. Μόνο σε περιπτώσεις που το συμφέρον του γονέα η των γονέων έρχεται σε αντίθεση με το συμφέρον του παιδιού ή αν δεν υπάρχουν γονείς, το Δικαστήριο ορίζει κάποιον άλλο ως εκπρόσωπο του παιδιού.
6. Τα παιδιά έχουν δικαίωμα αν τελειώσει ο πόλεμος στην χώρα τους και δεν θελήσουν να γυρίσουν πίσω γιατί έχουν κάνει καινούριους φίλους και έχουν φτιάξει τη ζωή τους εδώ, ενώ στη χώρα τους έχουν όλα καταστραφεί και δεν έχουν τίποτα, μπορούν να μείνουν στη χώρα μας για πάντα;
Φυσικά και μπορούν να μείνουν στη χώρα μας για πάντα αλλά υπάρχουν κάποιες διαδικασίες. Όταν ένα παιδί φεύγει από τη χώρα του λόγω πολέμου, είναι πρόσφυγας και μπορεί να μείνει στην Ελλάδα για τρία (3) χρόνια. Μετά το πέρας των τριών αυτών χρόνων, αν εξακολουθεί να υπάρχει κίνδυνος για εκείνο και την οικογένεια του, μπορεί να μείνει στην Ελλάδα ακόμη τρία (3) χρόνια. Μάλιστα, τα παιδιά πρόσφυγες εφόσον ζουν στην Ελλάδα επτά (7) χρόνια μπορούν, εάν το επιθυμούν, να κάνουν αίτηση να γίνουν Έλληνες πολίτες, να πάρουν δηλαδή ελληνική ταυτότητα. Τέλος, πολύ πρόσφατα ψηφίστηκε νόμος που δίνει το δικαίωμα στα ασυνόδευτα παιδιά που έχουν φοιτήσει σε ελληνικό σχολείο για τρία (3) χρόνια να παραμείνουν στην Ελλάδα γι’ ακόμη δέκα (10) χρόνια.
7. Πώς μπορούν να προστατευτούν τα παιδιά που έχουν κακοποιηθεί;
Το πιο σημαντικό βήμα για να προστατευτεί ένα παιδί είναι να μιλήσει σε κάποιον που εμπιστεύεται.
Θα πρέπει να επιλέξει έναν ενήλικα που εμπιστεύεται είτε γονέα, είτε δάσκαλο είτε ψυχολόγο/κοινωνικό λειτουργό του σχολείου του κτλ. και να του πει αυτό που του συμβαίνει.
Ακόμη κι αν ο αυτός/η που του κάνει κακό είναι κάποιος που αγαπά ή εμπιστεύεται πολύ θα πρέπει να μιλήσει, για να σταματήσει κάθε πράξη που του προκαλεί πόνο και θλίψη.
Αν ένα παιδί δεν εμπιστεύεται κανέναν ενήλικα στο περιβάλλον του μπορεί να επικοινωνήσει με μια υπηρεσία του κράτους που ονομάζεται «Συνήγορος του Παιδιού». Κάθε παιδί μπορεί να καλέσει δωρεάν στο τηλέφωνο 800.11.32000 και να μιλήσει γι’ αυτό που του συμβαίνει. Η γραμμή αυτή είναι μόνο για παιδιά. Αν ένα παιδί έχει φύγει από τη χώρα καταγωγής του μόνο του και ζει στην Ελλάδα, μπορεί να ζητήσει, στη μητρική του γλώσσα, βοήθεια από τον Εθνικό Μηχανισμό για τα Ασυνόδευτα Παιδιά και παιδιά σε ευάλωτη θέση στα τηλέφωνα 2132128888 και 6942773030 μέσω Whatsapp ή Viber. Τέλος, υπάρχουν και οργανώσεις , όπως το Χαμόγελο του Παιδιού που διαθέτουν δωρεάν 24 ώρες γραμμές υποστήριξης των παιδιών στα τηλέφωνα 1056 (Εθνική Γραμμή για τα Παιδιά SOS) και 116111 (Ευρωπαϊκή Γραμμή Υποστήριξης Παιδιών).
Σε κάθε περίπτωση αν υπάρχει άμεσος κίνδυνος για τη ζωή του, ένα παιδί μπορεί να καλέσει την αστυνομία στο τηλέφωνο 100.
Αφού ένα παιδί μιλήσει σε ενήλικα/υπηρεσία που εμπιστεύεται, το κράτος μέσω κάποιων διαδικασιών, κάνει έρευνα και αποφασίζει ποιος είναι ο καλύτερος τρόπος να το προστατέψει. Δυστυχώς στη χώρα μας αυτές οι διαδικασίες παίρνουν πολύ χρόνο.
8. Πόσο πραγματικά λαμβάνεται υπόψη η γνώμη των παιδιών;
Τα παιδιά είναι άνθρωποι με δικαιώματα και μάλιστα κατοχυρωμένο δικαίωμα, στη Σύμβαση για τα Δικαιώματα του Παιδιού, να λένε την άποψη τους για κάθε διαδικασία/κατάσταση που τα αφορά. Ποιος λοιπόν θα μπορούσε καλύτερα να εξηγήσει στους ενήλικες τι χρειάζονται τα παιδιά από τα ίδια; Ωστόσο, αυτό προϋποθέτει ότι οι ενήλικες είναι διατεθειμένοι να ακούσουν και να σκεφτούν αυτά που θα τους πουν τα παιδιά και θα λάβουν μια απόφαση που θα έχει στο κέντρο της το βέλτιστο συμφέρον τους. Στην Ελλάδα που οι αποφάσεις που αφορούν τα παιδιά μοιάζουν σχεδόν ρομποτικές (αυτοματοποιημένες) χρειάζεται αλλαγή κουλτούρας και αλλαγή διαδικασιών. Θα είχε λοιπόν ενδιαφέρον σε μια διαβούλευση νομοσχεδίου που αφορά παιδιά να κληθούν τα ίδια να το σχολιάσουν με απλά λόγια ή να δημιουργηθεί ένα ηλεκτρονικό εργαλείο φιλικό προς τα παιδιά που ελεύθερα θα μπορούν να υποβάλλουν τις ιδέες του και τις ανησυχίες τους στα αρμόδια Υπουργεία.
9. Όταν ήσασταν παιδί είχατε νοιώσει να σας αδικούν; Αν ναι, θα θέλατε να μας πείτε μια περίπτωση;
Το αστείο είναι ότι δεν είμαι καν σίγουρη αν ήξερα πραγματικά τι είναι τα δικαιώματα και σίγουρα δεν ήξερα ότι υπάρχουν δικαιώματα παιδιών! Στη παιδική μου ηλικία αισθανόμουν ότι κάποια πράγματα είναι λάθος, χωρίς όμως να ξέρω το γιατί. Για παράδειγμα αισθανόμουν ότι δεν ήταν σωστό όταν έβλεπα μικρά παιδιά να εργάζονται και να μη πηγαίνουν σχολείο (ΔΣΔΠ άρθρο 32) ή όταν παιδιά με αναπηρίες δεν είχαν πρόσβαση σε παιδικές χαρές , παιδότοπους, θέατρα και σινεμά λόγω προσβασιμότητας (ΔΣΔΠ άρθρο 23 και 31).Θα ήθελα ο γιος μου, σε αντίθεση με εμένα και πολλά άλλα παιδιά, να ξέρει ότι όλα τα παιδιά έχουν δικαιώματα και πρέπει να γίνονται σεβαστά.
