Ευχαριστούμε πολύ το Ελληνικό Συμβούλιο για τους Πρόσφυγες που απάντησε στις ερωτήσεις των παιδιών.
Πρώτα απ’ όλα, παιδιά, σας ευχαριστούμε πάρα πολύ που μας θέσατε αυτά τα ερωτήματα. Να ξέρετε ότι κάνει πολύ καλό και σε εμάς τους ενήλικες να σκεφτόμαστε και να απαντάμε στις ερωτήσεις σας γιατί, όπως είχε πει και ο Γιώργος Σεφέρης είναι «χάρη» να μπορείς να μιλήσεις απλά! Οπότε ευχόμαστε να συνεχίσετε έτσι, να ρωτάτε, να ρωτάτε συνέχεια και εμείς είμαστε εδώ για να ψάχνουμε και να βρίσκουμε μαζί τις απαντήσεις!
1. Η Σύμβαση των Δικαιωμάτων του Παιδιού τι αποτέλεσμα είχε μέχρι τώρα στη ζωή των παιδιών σε διάφορες χώρες του κόσμου;
Είναι σημαντικό να πούμε πρώτα απ’ όλα ότι η Σύμβαση για τα Δικαιώματα του Παιδιού είναι η μοναδική αυτή τη στιγμή Σύμβαση σε όλο τον κόσμο που δεσμεύει τόσα πολλά κράτη. Για την ακρίβεια, αυτή τη στιγμή την έχουν επικυρώσει (= έχουν επίσημα δεσμευτεί ότι θα την εφαρμόζουν) όλα τα κράτη του κόσμου, εκτός από ένα, τις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής.
Δεν είναι εύκολο να πούμε ότι η Σύμβαση είχε το ένα ή το άλλο αποτέλεσμα σε κάποια χώρα. Συνήθως είναι και άλλα πράγματα που οδηγούν στην αλλαγή μιας κατάστασης (π.χ. ποιοι κυβερνούν τη χώρα, πώς σκέπτονται και συμπεριφέρονται οι άνθρωποι που ζουν στη χώρα αυτή, ποια είναι η κατάσταση του περιβάλλοντος, της οικονομίας και άλλα πολλά). Ωστόσο, σίγουρα η Σύμβαση βοήθησε στο να καταλάβουμε εμείς οι ενήλικες ότι τα παιδιά δεν είναι μικρά αβοήθητα πλάσματα, αλλά ισότιμοι άνθρωποι που έχουν δικαιώματα σαν και αυτά των «μεγάλων», όπως το δικαίωμα να λένε και να ακούγεται η άποψή τους για κάθε θέμα που τα αφορά.
Επίσης, στα 30 χρόνια που ισχύει η Σύμβαση, υπήρξαν κάποιες σημαντικές διαφορές σε παγκόσμιο επίπεδο όσον αφορά στη ζωή των παιδιών:
- περισσότερα παιδιά κάτω των 5 ετών τελικά καταφέρνουν να ζήσουν (για τους μεγάλους: Το παγκόσμιο ποσοστό θνησιμότητας κάτω των πέντε ετών έχει μειωθεί κατά περίπου 60%)
- περισσότερα παιδιά ηλικίας για δημοτικού σχολείου, πάνε τελικά στο σχολείο (για τους μεγάλους: Το ποσοστό των παιδιών δημοτικού σχολείου που δεν πηγαίνουν σχολείο μειώθηκε από 18% σε 8%) – και μάλιστα πάνε και περισσότερα κορίτσια στο σχολείο απ’ ότι παλιότερα
- λιγότερα παιδιά περνάνε μέρες σε κάποια φυλακή
- πλέον «το βέλτιστο συμφέρον του παιδιού», δηλαδή η υποχρέωση των ενηλίκων να υπολογίζουν προσεκτικά τί είναι καλύτερο για το παιδί πριν κάνουν κάτι που μπορεί να επηρεάσει τη ζωή του, βρίσκεται σε συντάγματα, νόμους, πολιτικές και πρακτικές παγκοσμίως.
2. Ποιες χώρες τα πηγαίνουν καλά και ποιες άσχημα με τα δικαιώματα του παιδιού; Ποια είναι η κατάσταση στην Ελλάδα;
Τα δικαιώματα του παιδιού είναι και αυτά δικαιώματα του ανθρώπου, οπότε πρέπει να κοιτάμε και όλη την κατάσταση των δικαιωμάτων σε μια χώρα για να καταλάβουμε τί συμβαίνει. Επειδή δεν έχουμε τη δυνατότητα να σας απαντήσουμε αναλυτικά για τις άλλες χώρες, θα σας πούμε τί ξέρουμε για την Ελλάδα. Σύμφωνα με έρευνες[1]:
- Στην Ελλάδα το κράτος δίνει πολύ λίγα χρήματα για κοινωνικές παροχές σχετικές με τα παιδιά, σε αντίθεση με άλλες χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ)
- Έτσι, ο κίνδυνος παιδικής φτώχειας υπάρχει ακόμη σε μεγάλο ποσοστό στη χώρα (πάνω από 30 στα 100 παιδιά, ενώ στις περισσότερες χώρες της ΕΕ είναι 18 στα 100 παιδιά)
- Η Ελλάδα το 2020 ήταν τελευταία στην ΕΕ όσον αφορά στην ισότητα των φύλων
- Η Ελλάδα έχει το μεγαλύτερο ποσοστό παχύσαρκων παιδιών στην ΕΕ, κατάσταση που επηρεάζει περισσότερο τα αγόρια
- Η Ελλάδα το 2020 είχε τα λιγότερα παιδιά προσχολικής ηλικίας στο νηπιαγωγείο σε επίπεδο ΕΕ (75 από τα 100 παιδιά, ενώ στις περισσότερες χώρες της ΕΕ πάνε τα 95 από τα 100 παιδιά στο νηπιαγωγείο)
Βλέπουμε, λοιπόν, ότι πρέπει να γίνουν ακόμη πολλές βελτιώσεις για να καλυτερεύσει στην πράξη η ζωή των παιδιών στην Ελλάδα.
Επίσης, πρέπει να πούμε ότι την περίοδο της πανδημίας, τα παιδιά σε όλο τον κόσμο, αντιμετώπισαν πολλά προβλήματα. Πέρα από το γεγονός ότι πολλά παιδιά έχασαν μέλη της οικογένειάς τους, πολλά παιδιά είχαν πρόβλημα να πάνε σε ένα γιατρό ή στο νοσοκομείο, άλλα είχαν προβλήματα (π.χ. βία) στο σπίτι αλλά δεν μπορούσαν να τα πουν πουθενά και άλλα δεν πήγαιναν σχολείο για μεγάλο διάστημα. Αυτό το τελευταίο, ήταν πολύ σοβαρό πρόβλημα και στην Ελλάδα ειδικά για τα παιδιά πρόσφυγες που ουσιαστικά έμειναν εντελώς εκτός σχολείου.
3. Τι σχεδιάζει να κάνει το Ελληνικό Συμβούλιο για τους Πρόσφυγες, ώστε όλα τα παιδιά, κυρίως στις φτωχές χώρες, να έχουν τα δικαιώματα τους;
Το ΕΣΠ μαζί με άλλες οργανώσεις της Κοινωνίας των Πολιτών προσπαθεί μέσα από κοινές πρωτοβουλίες να δείξει στους κυβερνώντες και σε εκείνους που παίρνουν τις αποφάσεις ότι όλα τα παιδιά έχουν τα ίδια δικαιώματα, απλώς επειδή είναι παιδιά. Γι’ αυτό θα πρέπει τα κράτη της Ευρώπης που είναι πιο πλούσια, να δίνουν χρήματα στις πιο φτωχές χώρες ώστε να φροντίσουν τα παιδιά που μεγαλώνουν εκεί, να έχουν υπηρεσίες υγείας, να έχουν σχολεία, να έχουν προστασία από τη βία και την εκμετάλλευση.
4. Τι μπορεί να κάνει ένα παιδί, όταν μέσα στο σπίτι του, στη γειτονιά του, στο σχολείο του παραβιάζονται βασικά δικαιώματά του;
Πρώτα απ’ όλα να μιλήσει για αυτό που συμβαίνει αμέσως σε κάποιον ενήλικα που εμπιστεύεται. Επίσης, ειδικά όταν υπάρχει παραβίαση μέσα στο σπίτι, το παιδί μπορεί να μιλήσει στον εκπαιδευτικό στο σχολείο και να ζητήσει βοήθεια. Υπάρχουν ακόμη και τηλεφωνικές γραμμές όπως είναι εκείνες του Συνηγόρου του Παιδιού (800-11-32000) και του Χαμόγελου του Παιδιού (1056) στις οποίες τα παιδιά μπορούν να καλέσουν για να αναφέρουν κάτι που τα προβληματίζει. Αν ένα παιδί είναι μόνο του εδώ από άλλη χώρα, μπορεί να έρθει σε επικοινωνία με το ΕΣΠ (στην Αθήνα, Θεσσαλονίκη, Λέσβο, Κω, Ηράκλειο, Έβρο, τηλ. 2103800990) ή να πάρει τηλέφωνο να μιλήσει στη γλώσσα του με τον Εθνικό Μηχανισμό για τα Ασυνόδευτα Παιδιά (στο 2132128888 & στο 6942773030 μέσω Whatsapp ή Viber). Όταν παραβιάζονται δικαιώματα περισσότερων παιδιών συγχρόνως (π.χ. βλάβες στην παιδική χαρά της γειτονιάς, άσχημη συμπεριφορά από κάποιο δάσκαλο), τα παιδιά μπορούν μαζί και με τη βοήθεια κάποιου ενήλικα να κάνουν αίτηση προς τις αρμόδιες Αρχές (π.χ. στο Δήμο, στη Διεύθυνση του σχολείου) ζητώντας να λυθεί άμεσα το πρόβλημα.
5. Τα παιδιά δεν μπορούν να συμμετέχουν στον πόλεμο σύμφωνα με το Άρθρο 38. Γιατί μέχρι σήμερα υπάρχουν παιδιά στρατιώτες; Τι κάνει το Ελληνικό Συμβούλιο για τους Πρόσφυγες γι’ αυτό;
Δυστυχώς, συχνά συμβαίνει άλλο να λέει ο νόμος και άλλο να γίνεται στην πραγματικότητα. Έτσι, κάποιες χώρες, παρόλο που έχουν δεσμευτεί να εφαρμόζουν τους κανόνες της Σύμβασης, δεν έχουν καταφέρει να δημιουργήσουν κρατικές υπηρεσίες που θα προστατεύουν στην πράξη το παιδί, με αποτέλεσμα να υπάρχουν ακόμη και σήμερα παιδιά-στρατιώτες, ειδικά αγόρια. Το ΕΣΠ μέσα από τη δωρεάν νομική και κοινωνική βοήθεια που προσφέρει στους ανθρώπους που εξυπηρετεί, υποστηρίζει τα παιδιά αυτά και διεκδικεί στο πλάι τους να αναγνωριστούν πρόσφυγες και να μπορέσουν να μείνουν χωρίς φόβο στην Ελλάδα.
6. Πολλές οικογένειες δεν έχουν όλα όσα χρειάζονται για να ζήσουν όλα τα παιδιά με τα δικαιώματά τους. Συμβαίνει σε παιδιά να μην έχουν σπίτι, να μην έχουν φαγητό, να μην έχουν ρούχα, να μην έχουν καθαρό νερό, να μην μπορούν να πάνε σχολείο γιατί μένουν μακριά, να μην μπορούν να πάνε σε νοσοκομείο γιατί μένουν μακριά, να μην έχουν παιχνίδια. Τι κάνει το Ελληνικό Συμβούλιο για τους Πρόσφυγες γι’ αυτό;
To ΕΣΠ πέρα από τις δωρεές που προσπαθεί να έχει μηνιαίως από μεγάλες εταιρείες, καλύπτοντας κάποια βασικά ήδη πρώτης ανάγκης, συνεργάζεται άμεσα με άλλες ΜΚΟ που προσφέρουν είδη υγιεινής και πρακτικής χρήσης, είτε κουπόνια για super market, είτε έτοιμο φαγητό. Σχετικά με την υπεράσπιση των βασικών δικαιωμάτων των παιδιών σχετικά με την πρόσβαση στην εκπαίδευση, υγεία και σε ένα φιλικό για το παιδί περιβάλλον, γίνονται συνεχώς ενημερώσεις και τηλεφωνικές επικοινωνίες με το Υπουργείο Μετανάστευσης και Ασύλου, στο τμήμα μετακινήσεων, και του Υπουργείου Παιδείας, Διευθύνσεις Α’-Β’ βάθμιας εκπαίδευσης και Δημοτικά Βρεφοκομεία, για ανάδειξη όλων αυτών των ζητημάτων που αφορούν τη διαβίωσή, την εκπαίδευσή και την κοινωνικοποίηση και σχολειοποίησή τους. Επικοινωνίες γίνονται και στα κατά τόπους σχολεία για την απρόσκοπτη πρόσβαση των παιδιών εκεί. Επίσης ο χώρος τους διαπολιτισμικού κέντρου Πυξίδα που διαθέτει το ΕΣΠ, με ένα άρτια καταρτισμένο προσωπικό εκπαιδευτικών, ψυχολόγων και Κοινωνικών Λειτουργών προσφέρει αδιάκριτα έναν ασφαλή χώρο για εκπαιδευτικές δραστηριότητες, μαθήματα και δημιουργικό χρόνο.
7. Γιατί υπάρχουν παιδιά που δουλεύουν, που πλένουν τζάμια αυτοκινήτων, πουλάνε υαλοκαθαριστήρες ή χαρτομάντηλα ή παίζουν μουσική και ζητιανεύουν; Αντί να πηγαίνουν σχολείο, να παίζουν, να έχουν μια καλή ζωή; Τι μπορείτε να κάνετε γι’ αυτό;
Το ΕΣΠ στο προσφυγικό-μεταναστευτικό πεδίο για αρκετά χρόνια είναι φορέας αναφοράς και παραπομπής ασυνόδευτων ή/και συνοδευόμενων παιδιών που βρίσκονται σε ευάλωτη θέση εμπορίας ανθρώπων, ομηρίας, ή διαφόρων ειδών εκμετάλλευσης ή/και πλήρους αστεγίας. Το ΕΣΠ με street work παρενέβαινε σε τέτοιες περιπτώσεις πλήρους παραμέλησης ή κακοποίησης. Στο παρόν, οι ομάδες επαγγελματιών του ΕΣΠ, σε περιπτώσεις παραπομπών, διαχειρίζονται άμεσα την εκάστοτε περίπτωση με άμεση απομάκρυνση του παιδιού και παροχή της απαραίτητης ιατρικής, ψυχοκοινωνική και νομικής συνδρομής και φροντίδας του εκάστοτε παιδιού. Παρεμβάσεις μέσω της συμμετοχής ειδικών του ΕΣΠ για τέτοια θέματα σε ημερίδες, σε συνέδρια, σε συναντήσεις εργασίας ειδικών για δημιουργία εθνικών πολιτικών, σε μηνιαίες συναντήσεις μαζί με άλλες οργανώσεις για θέματα παιδικής προστασίας, έχουμε δει ότι φέρνουν αποτέλεσμα.
8. Ποιο πιστεύετε πως είναι το δικαίωμα που καταπατάται πιο συχνά στις μέρες μας;
Το δικαίωμα της επιλογής, της αυτοδιάθεσης και της ισότιμης μεταχείρισης, με σεβασμό.
9. Γιατί δεν είναι υποχρεωτικά τα δικαιώματα του παιδιού σε όλες τις χώρες; Κι αν είναι υποχρεωτικά, γιατί δεν τιμωρούνται αυτοί που τα παραβαίνουν;
Όπως είπαμε και πιο πάνω, δυστυχώς στην πραγματικότητα κάποιες φορές βλέπουμε άλλα από εκείνα που λέει ο νόμος. Σε κάποιες χώρες, ακόμη και άνθρωποι που η δουλειά τους είναι να προστατεύουν τα παιδιά (π.χ. αστυνομικοί), μπορεί να ασκούν βία στα παιδιά και παρόλα αυτά να μένουν ατιμώρητοι. Σε αυτές τις περιπτώσεις, όλοι και όλες εμείς που νοιαζόμαστε για τα δικαιώματα του ανθρώπου θα πρέπει να πιέζουμε να δημοσιοποιούνται τα περιστατικά και να ζητάμε από τις χώρες αυτές (μέσω ΜΚΟ, μέσω των κυβερνήσεων μας, μέσω άλλων φορέων όπως η ΕΕ) να εφαρμόζουν τους νόμους και να σέβονται τα δικαιώματα στην πράξη.
Τα παιδιά των προσφύγων
1. Τα παιδιά που είναι πρόσφυγες, έχουν δικαιώματα; Ποιος προστατεύει τα δικαιώματά τους; (Το ερώτημα τέθηκε από παιδιά νηπιαγωγείου)
Φυσικά! Έχουν τα ίδια δικαιώματα με όλα τα παιδιά και κάποια επιπλέον επειδή είναι συνήθως σε πιο δύσκολη κατάσταση (π.χ. το δικαίωμα να ενωθούν με την οικογένειά τους αν έχουν χωριστεί).Τα δικαιώματά τους τα προστατεύει η οικογένειά τους, το κράτος που τα υποδέχεται (όπως η Ελλάδα), οι Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις (όπως το ΕΣΠ), η Συνήγορος του Παιδιού, οι εκπαιδευτικοί στο σχολείο και άλλοι. Επίσης, το ίδιο το παιδί μπορεί να προστατεύει τα δικαιώματά του όταν ξέρει ποια είναι αυτά και δε διστάζει να πει σε κάποιο μεγάλο που εμπιστεύεται κάτι κακό που μπορεί να του έχει συμβεί.
2. Είναι δίκαιο τα παιδιά από άλλη χώρα που έρχονται για μάθημα στην τάξη μας, να μην καταλαβαίνουν το μάθημα που τους λαλεί η κυρία; Ούτε ένα παραμύθι; (Το ερώτημα τέθηκε από παιδιά νηπιαγωγείου)
Εμείς πιστεύουμε ότι όχι, δεν είναι δίκαιο. Θα πρέπει και να υπάρχει ειδική βοήθεια για τη γλώσσα, αλλά κυρίως θα πρέπει να γίνεται το μάθημα με τέτοιο τρόπο, ώστε να μπορούν όλα τα παιδιά να καταλαβαίνουν και να συμμετέχουν σε αυτό, ανεξάρτητα από τη γλώσσα που μιλούν.
3. Αν τελειώσει ο πόλεμος στην χώρα τους και δε θέλουν να γυρίσουν πίσω, γιατί έχουν κάνει νέους φίλους εδώ, μπορούν να μείνουν στη χώρα μας για πάντα; (Το ερώτημα τέθηκε από παιδιά νηπιαγωγείου)
Ναι, γίνεται αυτό και μάλιστα μπορούν, αν θέλουν, να γίνουν και Έλληνες πολίτες. Οι πρόσφυγες μπορούν να μείνουν στη χώρα μας για 3 χρόνια και μετά αν τα πράγματα εξακολουθούν να είναι άσχημα στη χώρα τους μπορούν να μείνουν άλλα 3. Όταν μείνουν συνολικά 7 χρόνια, μπορούν να κάνουν αίτηση για να γίνουν Έλληνες πολίτες και έτσι να μείνουν στη χώρα για πάντα.
4. Γιατί εκείνα τα παιδιά, αφού τελείωσε ο πόλεμος δεν τους έδωσαν ποτέ πίσω το σπίτι τους; (Το ερώτημα τέθηκε από παιδιά νηπιαγωγείου)
Ο πόλεμος είναι από τα χειρότερα πράγματα που μπορεί να συμβούν στη ζωή των ανθρώπων. Καταστρέφει ζωές, περιουσίες, χώρες, τη φύση και τον πολιτισμό. Πολύ συχνά, δεν υπάρχουν πια τα σπίτια των παιδιών πίσω στη χώρα τους ή τα έχουν πάρει άλλοι. Επίσης, εμείς στο ΕΣΠ έχουμε δει ότι σε πολλές περιπτώσεις η οικογένεια των παιδιών αναγκάζεται να πουλήσει το σπίτι τους και όλα τους τα πράγματα πριν φύγει από τη χώρα τους, για να μπορέσει με τα χρήματα αυτά να κάνει το επικίνδυνο ταξίδι προς ένα τόπο πιο ασφαλή.
5. Τα παιδιά των προσφύγων που αλλάζουν τόπο – σε πολλές περιπτώσεις αυτό γίνεται αρκετές φορές στη διάρκεια της παιδικής τους ηλικίας- έχουν δικαίωμα στην εθνικότητα; Τι γίνεται αν η μαμά τους τα γεννήσει κάπου στον δρόμο, σε μια βάρκα στη θάλασσα;
Όλα τα παιδιά έχουν δικαίωμα στην εθνικότητα. Όμως κάποιες χώρες έχουν στους νόμους τους άδικους κανόνες και δεν αφήνουν το παιδί να πάρει την εθνικότητα της μαμάς αν γεννήσει το παιδί εκτός χώρας και ο μπαμπάς του δεν είναι εκεί. Για το λόγο αυτό, θα πρέπει και η Ελλάδα να δίνει ιθαγένεια στα παιδιά που γεννιούνται εδώ και δεν έχουν εθνικότητα.
6. Έχουν δικαίωμα να έχουν το όνομά τους; Έχουμε παρατηρήσει ότι πολλές φορές αλλάζουν το όνομά τους γιατί οι άλλοι γύρω δεν το καταλαβαίνουν ή τους κοιτάζουν περίεργα.
Μα φυσικά έχουν δικαίωμα να έχουν το όνομά τους, το όνομά τους είναι δικό τους και δεν αλλάζει όταν αλλάζουμε χώρα (εκτός αν το επιλέγουμε)! Το ότι οι άλλοι γύρω δεν το καταλαβαίνουν ή τους κοιτάζουν περίεργα δεν πρέπει να κάνει τα παιδιά να αλλάζουν το όνομά τους- θα πρέπει απλά να τα κάνει να το λένε πιο δυνατά και καθαρά: έτσι οι άλλοι γύρω σιγά-σιγά θα το μάθουν το όνομα καλά, θα το καταλαβαίνουν και δε θα τους φαίνεται περίεργο.
[1] UNICEF, Η Κατάσταση των Παιδιών και των Νέων στην Ελλάδα, 2021
