Ευχαριστούμε πολύ την κα. Ειρήνη Ζάννη που απάντησε στις ερωτήσεις των παιδιών.
1. Τι μπορεί να κάνει ένα παιδί, όταν μέσα στο σπίτι του, στη γειτονιά του, στο σχολείο του παραβιάζονται βασικά δικαιώματά του; Όταν διαπιστώνει να παραβιάζονται δικαιώματα άλλων παιδιών;
Το παιδί μπορεί να προσεγγίσει ένα πρόσωπο εμπιστοσύνης που του εμπνέει ασφάλεια, μπορεί να είναι ο/η γονέας, ο/η δάσκαλος/α, ή άλλο ενήλικο πρόσωπο που έχει αναλάβει την φροντίδα του παιδιού και να ζητήσει να ακουστεί, να μιλήσει για όσα είδε και άκουσε. Υπάρχουν και οι λεγόμενες γραμμές βοήθειας π.χ. 116111 (ευρωπαϊκή γραμμή στήριξης παιδιών & εφήβων), 1107 (εθνική γραμμή παιδικής προστασίας) και άλλες, στις οποίες το παιδί μπορεί να καλέσει το ίδιο ή μέσω κάποιου ενήλικου ατόμου, και να μιλήσει με ειδικούς που μπορούν να δώσουν συμβουλές και να βοηθήσουν.
2. Προβλέπει ο νόμος τιμωρία για τους μεγάλους που παραβιάζουν τα δικαιώματά μας;
Οι βασικές αρχές για τη προστασία των παιδιών και των εφήβων περιλαμβάνονται σε ένα κείμενο που έχουν υπογράψει σχεδόν όλες οι χώρες της γης και ονομάζεται “Διεθνής Σύμβαση για τα Δικαιώματα του Παιδιού”. Αυτό το κείμενο το έχει υπογράψει και η Ελλάδα. Επίσης η Ελλάδα έχει κι άλλους νόμους για την προστασία του παιδιού από κάθε μορφή βίας, παραμέλησης και εκμετάλλευσης και τιμωρεί τους μεγάλους αλλά και τα παιδιά που μπορεί να παραβιάσουν τα δικαιώματα παιδιών, όπως για παράδειγμα είναι ο Ελληνικός Ποινικός Κώδικας.
3. Τα παιδιά των προσφύγων και των μεταναστών που αλλάζουν τόπο έχουν δικαίωμα στο όνομα και την εθνικότητα; Τι γίνεται αν η μαμά τους τα γεννήσει κάπου στον δρόμο; Σε μια βάρκα;
Ναι! Όλα τα παιδιά έχουν δικαίωμα στο όνομα. Η γέννησή τους πρέπει να καταχωρηθεί σε ειδικά βιβλία του κράτους και να λάβουν όνομα από τη μητέρα ή τον πατέρα. Σε μεγαλύτερη ηλικία, τα παιδιά έχουν δικαιώμα να αλλάξουν το όνομά τους. Επίσης έχουν δικαιώμα στην ιθαγένεια, μία έννοια που δεν συμπίπτει με την εθνικότητα. Η ιθαγένεια είναι η σύνδεση ενός ατόμου με μία συγκεκριμένη χώρα, ενώ η εθνικότητα είναι η σύνδεση ενός ατόμου με ένα συγκεκριμένο έθνος δηλαδή με κοινές παραδόσεις, ιστορία,θρησκεία και γλώσσα. Σε μία χώρα μπορούν να ζουν άνθρωποι που προέρχονται από διάφορα έθνη, για παράδειγμα άτομα που ανήκουν στο ελληνικό έθνος και ζουν στην Τουρκία, κατέχοντας την τουρκική ιθαγένεια και όχι την ελληνική.
Εάν το ερώτημά σας αφορά την ιθαγένεια : Για παράδειγμα, ένα παιδί που γεννήθηκε στην Ελλάδα από γονείς που είναι Σύριοι, δηλαδή που έχουν την ιθαγένεια της Συρίας, θα πάρει αυτόματα την ιθαγένεια των γονέων του. Υπάρχουν χώρες,όπως η Ελλάδα και η Συρία, που με νόμο προβλέπεται ότι η ιθαγένεια μεταβιβάζεται από τον γονέα, μητέρα ή πατέρα, στο παιδί. Υπάρχουν επίσης κι άλλες χώρες, όπως οι Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής, που με νόμο προβλέπεται ότι όποιο παιδί γεννηθεί στις ΗΠΑ θα πάρει την ιθαγένεια των ΗΠΑ, ακόμα κι αν είναι παιδί προσφύγων και μεταναστών (δηλαδή ανήκει σε άλλα έθνος).
Τι γίνεται εάν η μαμά τους τα γεννήσει σε μια βάρκα ; Πολύ ωραία ερώτηση! Η απάντησή μου θα είναι η ίδια όπως παραπάνω. Εξαρτάται από την χώρα ιθαγένειας της μητέρας ή του πατέρα του παιδιού. Εάν το παιδί δεν μπορεί να λάβει την ιθαγένεια της μητέρας ή του πατέρα, τότε κανονικά θα πρέπει να λάβει έστω την ιθαγένεια της χώρας εντός των ορίων της οποίας έχει γεννηθεί (τα όρια μιας χώρας είναι εδαφικά αλλά και θαλάσσια). Αυτό όμως δεν συμβαίνει πάντα.
4. Τα παιδιά που είναι πρόσφυγες σε μια χώρα, έχουν δικαιώματα; Κανονικά πρέπει να έχουν τα ίδια δικαιώματα με τα παιδιά του τόπου που φτάνουν, όμως εμείς διαπιστώσαμε ότι η πραγματικότητα είναι διαφορετική. Ποιος προστατεύει τα δικαιώματά τους; Τιμωρούνται αυτοί που δεν τα τηρούν;
Όλα τα παιδιά, ανεξάρτητα από το μέρος της γης όπου έχουν γεννηθεί κι ανεξάρτητα από την χώρα που ζουν, έχουν βασικά παν-ανθρώπινα δικαιώματα και ελευθερίες. Το ίδιο ισχύει και για τα παιδιά που είναι πρόσφυγες ή μετανάστες. Ποια είναι αυτά τα δικαιώματα κι οι ελευθερίες : Είναι μεταξύ άλλων η εκπαίδευση, η υγεία, η ελευθερία έκφρασης.
Σε ένα πρώτο επίπεδο, οι γονείς των παιδιών ή άλλα πρόσωπα που έχουν αναλάβει την φροντίδα τους, είναι τα υπεύθυνα άτομα για τα παιδιά. Σε ένα κράτος όπως η Ελλάδα, υπάρχουν νόμοι, διαδικασίες, μηχανισμοί και θεσμοί προστασίας των δικαιωμάτων των παιδιών, όπως η Ελληνική Αστυνομία, η Βοηθός Συνηγόρου για τα Δικαιώματα του Παιδιού, δομές προστασίας ανηλίκων, οι Εισαγγελείς Ανηλίκων και άλλα.
5. Υπάρχουν δικηγόροι για τα παιδιά; Έχουν δικαίωμα τα παιδιά να έχουν τον δικό τους δικηγόρο;
Υπάρχουν δικηγόροι κι άλλοι επαγγελματίες που μπορούν να εκπροσωπήσουν τα παιδιά που έχουν έρθει από άλλες χώρες μόνα τους (ασυνόδευτα) και οι γονείς του δεν βρίσκονται στην Ελλάδα, δηλαδή να φροντίσουν για τις ανάγκες αυτών των παιδιών σε συνεργασία με άλλους ειδικούς, όπως παιδαγωγούς, ψυχολόγους όταν μένουν σε ειδικά σπίτια (ξενώνες φιλοξενίας ασυνόδευτων παιδιών). Αυτά τα άτομα ονομάζονται επίτροποι των παιδιών.
Επίσης, οι γονείς των παιδιών, ως νόμιμοι κηδεμόνες του, έχουν δικαίωμα να αναθέσουν σε δικηγόρους άλλες υποθέσεις που αφορούν την υπεράσπιση των δικαιωμάτων των παιδιών τους και σχετίζονται για παράδειγμα με την εκπαίδευσή τους ή την ιδιωτική τους ζωή ή την περιουσία τους.
Επίσης, υπάρχουν δικηγόροι που μπορεί να αναλάβουν και υποθέσεις ανήλικων που κατηγορούνται πως έχουν παραβεί κάποιο νόμο και να χρειάζονται δικηγόρους για να τα υπερασπιστούν, όπως για παράδειγμα εάν ένα παιδί κατηγορηθεί πως έχει κλέψει. Εξαρτάται όμως από την ηλικία του παιδιού, γιατί εάν είναι κάτω των 12 ετών δεν ευθύνεται το παιδί.
6. Τα παιδιά έχουν δικαίωμα αν τελειώσει ο πόλεμος στην χώρα τους και δεν θελήσουν να γυρίσουν πίσω γιατί έχουν κάνει καινούριους φίλους και έχουν φτιάξει τη ζωή τους εδώ, ενώ στη χώρα τους έχουν όλα καταστραφεί και δεν έχουν τίποτα, μπορούν να μείνουν στη χώρα μας για πάντα;
Τα συγκεκριμένα παιδιά έχουν δικαίωμα να μείνουν στην χώρα μας μέχρι να φτάσουν 18 ετών. Εάν μέχρι να φτάσουν 18 ετών , έχει αποκατασταθεί η ειρήνη στην χώρα τους, μπορούν να συνεχίσουν να μένουν στην Ελλάδα υπό διαφορετικές προϋποθέσεις: Για παράδειγμα εάν ένα παιδί προσφύγων γεννηθεί στην Ελλάδα ή εκτός Ελλάδας και πάει σχολείο εδώ, μπορεί να δικαιούται να λάβει την ελληνική ιθαγένεια. Με την απόκτηση της ελληνικής ιθαγένειας, μπορεί να μείνει στην Ελλάδα για πάντα, εφόσον το επιθυμεί.
7. Πώς μπορούν να προστατευτούν τα παιδιά που έχουν κακοποιηθεί;
Τα παιδιά που έχουν υποστεί κακοποίηση για να λάβουν προστασία χρειάζεται αρχικά να ανοιχτούν , να επικοινωνήσουν με ένα ενήλικο άτομο που εμπιστεύονται προκειμένου να αναφέρουν το βίωμά τους. Στην συνέχεια, με την μέριμνα ενδεχομένως κάποιου ενήλικου ατόμου ή του γονέα τους, να απευθυνθούν στην Ελληνική Αστυνομία για να καταγγείλουν την κακοποίηση και να λάβουν ψυχολογική υποστήριξη.
8. Πόσο πραγματικά λαμβάνεται υπόψη η γνώμη των παιδιών;
Τα παιδιά έχουν δικαίωμα να ακουστούν , να εκφράσουν την γνώμη της, κι αυτή θα πρέπει να λαμβάνεται υπόψη ανεξάρτητα από την ηλικία του παιδιού. Όλο και περισσότερο τα παιδιά συμμετέχουν ενεργά σε ζητήματα που τα αφορούν και όλο και περισσότεροι οι μεγάλοι δίνουν βήμα στα παιδιά. Χρειάζεται οι μεγάλοι να ακούν πραγματικά τις κοινωνικές και ψυχολογικές ανάγκες των παιδιών και να τα αποδέχονται.
9. Όταν ήσασταν παιδί είχατε νοιώσει να σας αδικούν; Αν ναι, θα θέλατε να μας πείτε μια περίπτωση;
Ναι, αρκετές φορές. Κυρίως όταν οι μεγάλοι δεν λάμβαναν υπόψη την άποψή μου ή τις επιθυμίες μου ή όταν μου έδιναν περισσότερες ευθύνες από όσες μου αναλογούσαν βάσει της ηλικίας μου. Ένα απλό παράδειγμα θα σας αναφέρω : όταν ήμουν έφηβη ήθελα να συμμετάσχω σε μια ομάδα βόλεϊ αλλά έπρεπε να λάβω την άδεια των γονέων μου, οι οποίοι αρνήθηκαν να την δώσουν, υποστηρίζοντας ότι δεν θα είχα χρόνο να μελετήσω τα μαθήματά μου. Η άρνηση των γονέων μου δεν μου επέτρεψε να ασχοληθώ ως έφηβη με το άθλημα που αγαπούσα, κάτι το οποίο βέβαια έκανα μετά την ενηλικίωσή μου!
