What goes online stays online: Η μονιμότητα του διαδικτυακού κόσμου
Την περίοδο της καραντίνας λόγω του Covid–19 η ζωή μας συρρικνώθηκε προσωρινά στα σπίτια και στις οθόνες μας, με αποτέλεσμα μια χωρίς προηγούμενο αύξηση της χρήσης διαδικτύου σε παγκόσμιο επίπεδο. Πάνω από 1,5 δισεκατομμύριο παιδιά και έφηβοι, σύμφωνα με στοιχεία της UNICEF, είχαν αποχή από το σχολείο και συνεπώς στράφηκαν στο ίντερνετ για να μάθουν, να διασκεδάσουν αλλά και να διατηρήσουν τη σύνδεση με τον έξω κόσμο.
Το ίντερνετ προσφέρει μοναδικές δυνατότητες που φάνηκαν ιδιαιτέρως χρήσιμες στην παρούσα συνθήκη, όπως, εργασία εξ αποστάσεως, ανταλλαγή πληροφοριών και απόψεων, επικοινωνία, ομαδική δουλειά και συνεργασία και ενίσχυση του αισθήματος του ανήκειν. Τώρα, λοιπόν, πιο πολύ από ποτέ, το διαδίκτυο έγινε κομμάτι της εκπαιδευτικής διαδικασίας και της καθημερινότητάς όλων μας. Παρολαυτά, σε αυτή την ιδιαίτερη συνθήκη αναδείχτηκαν ακόμη περισσότερο οι ήδη υπάρχουσες κοινωνικές ανισότητες. Μελέτες που εκπονήθηκαν στο εξωτερικό απέδειξαν πως το διάστημα της καραντίνας αρκετά παιδιά είτε δεν είχαν καλή πρόσβαση στο ίντερνετ είτε δεν παρακολουθούσαν τα διαδικτυακά μαθήματα. Τα στοιχεία της Εθνικής Στατιστικής αρχής αποδεικνύουν πως η κατάσταση στην χώρα μας δεν είναι πολύ διαφορετική. Στην Ελλάδα, ειδικότερα, καταγράφεται το χαμηλότερο ποσοστό στην Ευρωζώνη ως προς την πρόσβαση των νοικοκυριών στο διαδίκτυο με 78,5%, πάνω μόνο από την Βουλγαρία με 75%.
Οι κανόνες που είχαμε θέσει προηγουμένως ως γονείς όσον αφορά το χρόνο διαδικτυακής πλοήγησης, έπρεπε να αναπροσαρμοστούν στις παρούσες έκτακτες συνθήκες χωρίς να ξεχνάμε ότι το διαδίκτυο δεν μπορεί να αντικαταστήσει σημαντικές παραμέτρους στη ζωή ενός παιδιού, όπως ο ποιοτικός ύπνος, η σωματική άσκηση, τα οικογενειακά γεύματα και η αλληλεπίδραση με τους γονείς. Κυρίως, αυτή η τελευταία είναι πολύ σημαντική για την ασφαλή διαδικτυακή πλοήγηση του παιδιού σε όλες τις ηλικίες, εφόσον ο γονέας είναι αυτός που πρέπει να συζητάει και ενίοτε να επιβλέπει, το υλικό με το οποίο έρχεται σε επαφή. Υπενθυμίζουμε στο παιδί μας ότι αυτό που είναι σωστό και λάθος στην καθημερινή ζωή εξακολουθεί να είναι σωστό και λάθος στον διαδικτυακό κόσμο, τονίζοντας ιδιαιτέρως τη μονιμότητα αυτού του on line κόσμου. Πόσο, όμως, εμείς οι ίδιοι έχουμε συνειδητοποιήσει τη μονιμότητα αυτή;
Λέγεται ότι το «The Wall Street Journal» δημιούργησε τον όρο “sharenting” χρησιμοποιώντας μια μίξη των λέξεων share (μοιράζομαι) και parenting (ανατρέφω) προκειμένου να αναδείξει την αυξανόμενη τάση μερικών γονέων να υπερεκθέτουν τα παιδιά τους στο διαδίκτυο, αναρτώντας υλικό που τα αφορά, όπως φωτογραφίες, βίντεο κα. (βλέπε άρθρο «Τα μέσα μαζικής δικτύωσης και ο ρόλος του γονέα» ). Κι ενώ οι υποστηρικτές αυτής της τάσης ισχυρίζονται ότι δεν έχουν κάτι να κρύψουν βγαίνει στο φως η υπόθεση μιας 18χρονης στην Αυστρία η οποία μήνυσε τους γονείς της γιατί αναρτούσαν στο facebook φωτογραφίες όταν ήταν παιδί και έφηβη, χωρίς να έχει δώσει εκείνη φυσικά τη συγκατάθεσή της.
Στη Γαλλία και στην Αυστρία, πλέον, τα παιδιά που ενηλικιώνονται μπορούν να μηνύσουν τους γονείς τους για προσωπικά δεδομένα που εκείνοι δημοσίευσαν κατά την παιδική ηλικία, χωρίς τη συγκατάθεσή τους κι ενώ στη χώρα μας δεν έχει ψηφιστεί κάτι σχετικό ακόμα, ξέρουμε ότι έχει ξεκινήσει σε παγκόσμιο επίπεδο μια μεγάλη συζήτηση σχετικά με την προστασία προσωπικών δεδομένων. Όπως έγινε γνωστό μέσα από τα δημοσιεύματα του διεθνούς Τύπου, ο πατέρας της 18χρονης στην Αυστρία υποστηρίζει πως είχε κάθε δικαίωμα ως γονιός να «ανεβάζει» φωτογραφίες της κόρης του στο facebook, παρά τη δική της άρνηση.
Για το Συνήγορο του Παιδιού, «η επιθυμία ενός γονέα να απαθανατίζει στιγμές της ζωής του παιδιού του είναι απολύτως κατανοητή, ωστόσο από τη στιγμή που φωτογραφίες δημοσιεύονται σε μέσα κοινωνικής δικτύωσης, παύουν να είναι προσωπικές, αποποιούμαστε τα πνευματικά δικαιώματά τους, γίνονται δημοσίως και εύκολα προσβάσιμες και διαθέσιμες προς όλους, μπορούν να υποστούν αλλαγές και να χρησιμοποιηθούν από (κακόβουλους) τρίτους και δεν διαγράφονται οριστικά (ακόμη και αν διαγραφεί το προφίλ, πολλές πληροφορίες δεν αφαιρούνται και ενδέχεται να υπάρχουν αλλού στο διαδίκτυο). Με άλλα λόγια, η ανάρτηση από γονείς στοιχείων των παιδιών τους (φωτογραφίες, βίντεο, ονόματα, τοποθεσίες, στοιχεία σχολείου, φίλων κλπ) στο διαδίκτυο ενδέχεται να θέσει, άθελά τους και εν αγνοία τους, τα παιδιά τους σε κίνδυνο».
Ο ρόλος του γονέα, πέρα από την αδιαμφισβήτητη αγάπη, συνεπάγεται την αίσθηση ευθύνης προς το παιδί αλλά και την προαγωγή ενός υγιούς προτύπου. Πολλές φορές, παρασυρόμαστε σε έναν ανταγωνισμό για προβολή και προσοχή στον οποίον εκθέτουμε και τα παιδιά μας αντιμετωπίζοντάς τα ως προέκταση του εαυτού μας. Το κάθε παιδί, όμως, είναι μοναδικό και έχει δικαίωμα στην προστασία της εικόνας, της διαδικτυακής του φήμης και της ταυτότητάς του. Δε χωρά αμφιβολία ότι ζούμε στην εποχή των social media. Στην εποχή της “έκθεσης” και της προβολής. Κάθε φορά που ετοιμαζόμαστε, όμως, να ποστάρουμε κάτι που αφορά το παιδί μας πρέπει να ρωτάμε τον εαυτό μας πώς μπορεί να νιώσει αυτό στο μέλλον και να ζυγίσουμε την ωφέλεια με το κόστος. Όλα αυτά μπορούν να γίνουν βορά των παιδόφιλων/παιδεραστών, των εταιριών, αλλά και επίκεντρο σκληρών σχολίων και cyber bullying που θα το ακολουθούν για πάντα. Τυχόν αρνητικά σχόλια και αντιδράσεις στο διαδίκτυο μπορεί να έχουν αρνητικές επιπτώσεις στην αυτοεκτίμηση του παιδιού και να το δυσκολέψουν να διαμορφώσει μία ταυτότητα ξεχωριστή από την διαδικτυακή περσόνα που έχει κατασκευαστεί από τους γονείς του. Προσπαθούμε να ακολουθούμε το μότο «Να μην κάνουμε τίποτα για τα παιδιά μας χωρίς αυτά».
Μεγαλύτερη σπουδαιότητα από τη νομοθετική θωράκιση, όμως, έχει η συνειδητοποίηση της κατάστασης από τους ίδιους τους γονείς. Η νομική προστασία έρχεται πάντα εκ των υστέρων, όταν το «κακό» έχει ήδη γίνει. Σημασία έχει η προστασία της ιδιωτικής ζωής μας να γίνει μέρος της κουλτούρας και της καθημερινότητάς μας. Γίνε το παράδειγμα για το παιδί σου. Αν είσαι όλη μέρα στο Facebook και το Twitter και το Instagram, αν σε βλέπει να μη χάνεις ευκαιρία να γράψεις ή να ποστάρεις κάτι, προφανώς και θα βαδίσει στον ίδιο δρόμο. Πριν πιάσεις το κινητό, αναρωτήσου “θέτω καλό παράδειγμα;”. Στην πραγματική ζωή θα έδινες το τηλέφωνο ή τη φωτογραφία σου σε όποιον περνάει κάτω από το σπίτι σου;
Το διαδίκτυο, όμως, δεν κρύβει μόνο κινδύνους. Είναι ένα σπουδαίο εργαλείο που έχει γίνει πλέον αναπόσπαστο μέρος της ζωής μας, της δικής μας και των παιδιών μας, τώρα πιο πολύ από ποτέ. Ας το χρησιμοποιήσουμε ως τέτοιο προσπαθώντας να κρατήσουμε τα σημαντικά οφέλη που μας δίνει και να περιορίσουμε όσο μπορούμε τις επιβλαβείς συνέπειες. Η κάθε οικογένεια πρέπει να έχει σαφή όρια και κανόνες τους οποίους θα σέβονται όλα τα μέλη της προκειμένου να προστατεύουν την οικογενειακή τους ζωή. Βρείτε τα δικά σας, συζητήστε τα πρώτα ως γονείς και μετά ανοίξτε ένα συνεχή διάλογο με τα παιδιά σας λαμβάνοντας υπόψη την ηλικία και τη γνωστική και συναισθηματική τους ωριμότητα. Να είστε πάντα διαθέσιμοι για να ανατρέχουν σε εσάς για όποιες απορίες ή ανησυχίες τους εγείρονται. Η σχέση γονέα- παιδιού είναι αυτή που θέτει τα θεμέλια για την πλοήγησή του στον πραγματικό αλλά και τον διαδικτυακό κόσμο. Κάντε αυτό το ταξίδι μαζί!
Πηγές (ενδεικτικά)
Οι Ευθύνες Των Γονέων Στη Ψηφιακή Έκθεση Των Παιδιών- Νίκη Μπάκουλη https://www.news247.gr/technologia/oi-eythynes-ton-goneon-sti-psifiaki-ekthesi-ton-paidion.6528066.html
Τα παιδιά έχουν δικαίωμα στην ιδιωτικότητα – Παπαντωνίου Κώστας
http://www.avgi.gr/article/10808/8658645/-ta-paidia-echoun-dikaioma-sten-idiotikoteta-
Αυτή η Καμπάνια για την ιδιωτικότητα των παιδιών σίγουρα θα σε ταρακουνήσει- Νίκη Κλεισούρα
https://www.tlife.gr/family/ayti-kampania-gia-tin-idiotikotita-ton-paidion-sigoura-tha-se-tarakounisei/759288/
Παρουσίαση “Συμβουλές για γονείς”- Saferinternet4kids.gr
https://saferinternet4kids.gr/parousiaseis/παρουσίαση-συμβουλές-για-γονείς/
Πώς η πανδημία έκανε ακόμα χειρότερες τις ήδη υπάρχουσες ανισότητες στην εκπαίδευση – Κυριακή Αξιώτη – HuffPost
https://www.huffingtonpost.gr/entry/oi-anisotetes-sten-ekpaideese-eperchan-panta-se-senthekes-omos-pandemias-eyinan-pole-cheiroteres_gr_5ec7b573c5b6b94385059207?utm_hp_ref=gr-homepage&fbclid=IwAR1z9nUvIXR30IavpbcNvdTsaMwKJWfI7OyntCAgjSC45q6qwNOS46SLWT4
Media Use in Childhood: Evidence-based Recommendations For Caregivers- American Psychological Association
https://www.apa.org/pi/families/resources/newsletter/2019/05/media-use-childhood?fbclid=IwAR0EX99xlUMnI0g5JNC7MHYi3xjFYFDKGxqFLeUAjh75FITu5NM1MO6UTug
Parental Sharing on the Internet- Bahareh Keith
https://web.archive.org/web/20170331041321/http://jamanetwork.com/journals/jamapediatrics/article-abstract/2613405
Children At Increased Risk Of Harm Online During Global Covid-19 Pandemic
https://www.unicef.org/press-releases/children-increased-risk-harm-online-during-global-covid-19-pandemic
Parents could Face Prison For Posting Their Children’s Photos Online- Jess Staufenberg
https://www.independent.co.uk/news/world/europe/french-parents-told-their-children-might-sue-them-for-pictures-put-on-facebook-a6906671.html
Maντώ Λιαδοπούλου, Ψυχολόγος εκπαιδευμένη στη Συστημική ψυχοθεραπεία, Μονάδα Παιδικής Προστασίας, Δίκτυο για τα δικαιώματα του παιδιού
*Το παρόν άρθρο είναι μέρος της σειράς άρθρων που συντάχθηκαν από την ομάδα των ψυχολόγων του ΔΔΠ με θέμα “Η χρήση του Διαδικτύου από τους γονείς και τα παιδιά”:
– Οφέλη και κίνδυνοι της χρήσης των μέσων κοινωνικής δικτύωσης από τα παιδιά
– Το sharenting και η προστασία του διαδικτυακού αποτυπώματος των παιδιών
